Zbog prisustva per- i polifluoroalkilnih supstanci (PFAS), poznatih i kao "večite hemikalije", voda iz česme je proglašena nebezbednom za najugroženije stanovništvo u jedanaest opština francuskog departmana Gornja Rajna.
Ova mera pogađa više od 60.000 ljudi, a direktno se odnosi na oko 3.000 osoba iz osetljivih grupa, dece mlađe od dve godine, trudnica, dojilja i osoba sa slabim imunitetom.
Reč je o najvećem ograničenju upotrebe vode za piće u istoriji Francuske, a razlog su visoke koncentracije PFAS hemikalija koje se ne razgrađuju u prirodi, akumuliraju se u telu i povezuju sa ozbiljnim zdravstvenim problemima, uključujući rak, neplodnost i bolesti jetre, štitne žlezde i imuniteta.
PFAS jedinjenja se koriste u brojnim industrijskim proizvodima i materijalima poput nelepljivih premaza (Teflon), vodootpornih tkanina, ambalaže za hranu, sredstava za gašenje požara, maziva i sredstava za čišćenje. Kroz upotrebu tih proizvoda i putem hrane i vode, PFAS dospevaju u organizme ljudi i životinja.
U okviru istraživačkog projekta Forever Pollution Project, novinari i stručnjaci iz 16 zemalja napravili su interaktivnu mapu koja prikazuje čak 23.000 lokacija u Evropi kontaminiranih ovim hemikalijama, dok je još 21.500 označeno kao potencijalno zagađeno zbog blizine industrije ili vojske.
Naučnici sve češće nazivaju PFAS "otrovom veka" zbog njihovog širokog rasprostranjenja i trajnosti.
U Gornjoj Rajni zagađenje potiče sa aerodroma Bazel-Miluz-Frajburg, gde je od 1960-ih korišćena protivpožarna pena sa PFAS hemikalijama. Iako je njihova upotreba obustavljena 2017. godine, decenijama su se taložile u zemljištu i dospele u podzemne vode.
Lokalne vlasti najavile su izgradnju postrojenja za prečišćavanje vode, vrednog 20 miliona evra, koje bi trebalo da bude završeno do kraja godine. Zbog troškova održavanja, očekuje se i povećanje cena vode.
Pored rizika po zdravlje ljudi, PFAS ugrožavaju i ekosisteme, akumuliraju se u tkivima riba, ptica i sisara, izazivajući poremećaje plodnosti, hormonski disbalans, pa čak i fizičke deformitete kod životinja.
Trenutno u Evropi ne postoje stroga zakonska ograničenja za PFAS u vodi za piće, ali nova direktiva EU, koja stupa na snagu u januaru 2026. godine, ograničiće dozvoljeni nivo na 0,1 mikrogram po litru.
Prema procenama stručnjaka, više od 2.300 lokacija već sada premašuje taj prag.
(M.A./EUpravo zato/balkangreenenergynews.com)
