Nemački izaslanik za Zapadni Balkan, Manuel Saracin, posetio je Staro sajmište povodom godišnjice bombardovanja u Drugom svetskom ratu 6. aprila 1941. kada je napadnuta Kraljevina Jugoslavija.
"Savezna Vlada Nemačke nikada neće zaboraviti šta se događalo na ovim prostorima, nećemo prestati da se sećamo zločina i odajemo počast žrtvama... To je naš zadatak, ne samo da se ne zaboravi, već i da se sazna više o sudbini žrtava. Zato smo vrlo smo zahvalni što danas naše dve zemlje imaju dobre odnose uprkos tome što se događalo", rekao je Saracin.
Tog 6. aprila 1941, Nemačka je bez objave rata napala Kraljevinu Jugoslaviju.
Tačno u 6.30 sati su se nad Beogradom našla 234 bombardera i 120 lovaca, a u bombardovanju koje je trajalo i naredna dva dana stradalo je oko 2.500 ljudi.
Iako je samo nekoliko dana ranije, Beograd proglašen za otvoren grad, napadu je prethodilo nekoliko dramatičnih događaja - potpisivanje Trojnog pakta, puč oficira i 27-martovske demonstracije zbog čega je Adolf Hitler naredio odmazdu.
Uništeno je više stotina zgrada, među njima i zdanje Narodne biblioteke Srbije, ustanove osnovane 1832, sa oko 300.000 knjiga, uključujući srednjovekovne rukopise i druga dela od neprocenjive vrednosti za našu kulturu.
Prema brojnim istorijskim izvorima, napad je bio Hitlerova odmazda za 27. mart 1941, kada su zbog potpisivanja pakta sa Nemačkom oboreni vlada Cvetković-Maček i namesništvo čija je prva ličnost bio knez Pavle Karađorđević.
Kako je napomenuo Saracin, bombardovanje je sprovedeno kao "vid kazne i upravo zbog toga je okupacioni režim nastupio vrlo brutalno".
"Zato je nama cilj, ali i želja, mislim na nemačku vladu, da osvestimo i ljude u Nemačkoj, da nauče nešto više o tome, šta se događalo na ovim prostorima i kakvi su zločini počinjeni. Za te zločine je odgovorna Nemačka i mi želimo da što više ljudi u našoj zemlji o tome nešto više sazna", napomenuo je Saracin.
Podsetimo, pošto su predstavnici vlade Kraljevine Jugoslavije 25. marta u Beču potpisali protokol o pristupanju Trojnom paktu, predvođenim Nemačkom, 27. marta su usledile masovne demonstracije podrške pučistima u Beogradu, ali i drugim gradovima.
U naletima nacističkih bombardera pogođeno je i porodilište u Krunskoj, jedno obdanište, Slavija, Nemanjina i Dečanska ulica, Bajlonijeva pijaca, Pašino brdo, Zeleni venac, Železnicka stanica kao i Narodno pozorište.
Logor na Beogradskom sajmištu
Beogradski sajam je svečano otvoren 11. septembra 1937. godine čime je Beograd izašao na levu obalu Save. Do početka Drugog svetskog rata tamo su redovno održavani prolećni i jesenji sajmovi, kao i brojne druge kulturne i zabavne priredbe. To je bila značajna arhitektonska celina sastavljena od više paviljona.
Tokom bombardovanja Beograda aprila 1941. objekti Sajmišta nisu teže oštećeni, ali su uskoro dobili drugu namenu. Vrlo brzo su mogli da se iskoriste za zatvaranje velikog broja ljudi. U masovnim represalijama nemačkih okupacionih snaga tokom gušenja ustanka u Srbiji u leto i jesen 1941. godine streljano je više hiljada Srba i Jevreja. Do kraja novembra praktično je uništena jevrejska muška populacija, delimično i romska. Nakon surovog uništenja jevrejskih zatočenika, uglavnom žena i dece, od maja 1942. do jula 1944, ovo mesto je postalo Prihvatni logor - Zemun u koji su dovođeni, pre svega, srpski civili i pripadnici ustaničkih pokreta sa područja ustaške NDH, Srbije i drugih delova našeg regiona.
Memorijalni centar Staro sajmište je, kao ustanova kulture, osnovan 2022. u želji da neguje sećanja na žrtve Jevrejskog prolaznog logora Beograd - Topovske šupe, Jevrejskog logora Zemun i Prihvatnog logora Zemun na prostoru nekadašnjeg Beogradskog sajmišta.
U međuvremenu je rekonstruisana Centralna kula koja bi uskoro trebalo da otvori vrata za svoje posetioce.
Objekat Centralne kule bio je potpuno devastiran kada su radovi počeli, a rekonstrukcija je obuhvatala njegovu statičku sanaciju, kao i prenamenu objekta u moderan izložbeni prostor.
Toran i svetlarnici su potpuno obnovljeni, uključujući četiri staklene prizme. U unutrašnjem prostoru tornja postavljene su servisne stepenice koje vode do vrha kule i jarbola, a za vertikalnu komunikaciju posetiocima je dostupan i lift koji će voditi do prohodne terase na krovu.
Rekonstrukcijom Centralne kule nisu završeni radovi na prostoru Memorijalnog centra Staro sajmište, a planira se i obnova Italijanskog paviljona.
U to doba, baš kao i Beogradski sajam, Italijanski paviljon je izgrađen kao mesto poslovnih susreta, ali je tokom rata postao središte patnje i smrti.
U posleratnom periodu, zajedno sa Starim sajmištem, dobio je novu namenu i stavlja se u funkciju izgradnje Novog Beograda.
Paviljon je onda nastavio da postoji kao deo umetničke kolonije do početka procesa memorijalizacije Starog sajmišta, koji je u toku.
(EUpravo zato)
