Na prvi pogled, Francuska ima velikodušniji penzioni sistem u poređenju sa Nemačkom. Godine 2023. u Francuskoj je ukinuta starosna granica za penzionisanje od 62 godine. Dve trećine Francuza je bilo protiv toga, što je dovelo do brojnih, neretko nasilnih, protesta širom zemlje - protesta žutih prsluka. Vlada je usvojila reformu, pozivajući se na poseban član Ustava i bez konačnog glasanja u Narodnoj skupštini.
"Najranija starosna granica za odlazak u penziju u Francuskoj je povećana sa 62 na 64 godine. Međutim, da biste dobili punu penziju, potrebno je da imate uplaćene doprinose 42 ili 43 godine", objašnjava Friderike Hofman, dopisnica nemačkog javnog servisa ARD iz Pariza. Ne samo da je povećana starosna granica za odlazak u penziju, već i broj godina potrebnih za uplatu doprinosa u penzioni fond. Pre reforme je trebalo 41,5 godina, a sada će Francuzi morati da rade 43 godine da bi ostvarili punu penziju. Oni koji to ne postignu moraće da produže radni vek do 67 godina, dodaje Hofman, prenosi Dojče vele.
Nemačka: Kasnije penzionisanje od 2007
U Nemačkoj je 2007. godine donet Zakon o prilagođavanju starosti, koji je predviđao postepeno povećanje starosne granice za odlazak u penziju. Za osiguranike rođene 1964. godine i kasnije, granica je pomerena na 67 godina. Za generacije rođene od 1947. do 1963. godine predviđen je prelazni period sa postepenim povećanjem starosne granice za odlazak u penziju.
Da biste otišli u prevremenu punu penziju u Nemačkoj, potrebno je da imate 45 godina radnog staža. Ni tada više nije moguće odlazak u penziju sa 63 godine bez smanjenja novčane sume, ističe Kristijan Lindner iz Langebrika u Saksoniji.
Prosečna starosna penzija za muškarce sa najmanje 35 godina staža bila je oko 1.800 evra 2023. godine. Žene su u proseku mogle da računaju na 1.333 evra. Na nacionalnom nivou, iznos starosne penzije posle najmanje 35 godina staža bio je nešto veći: 1.809 evra za muškarce i 1.394 evra za žene.
Ovaj savetnik i stručnjak za penzije kaže: "Zakonodavac je odredio da se ova pravila primenjuju samo na osiguranike rođene pre 1953. godine. Za mlađe osobe, odnosno sve rođene od 1953. do 1964. godine, starosna granica se postepeno povećava na 65 godina – čak i ako imaju 45 godina radnog staža".
Koliko je vremena potrebno za rad u drugim zemljama EU?
Prema analizi Organizacije za ekonomsku saradnju i razvoj (OECD), Nemci su među onima koji najduže rade u EU. U 2022. godini prosečna starosna granica za odlazak u penziju bila je blizu 66 godina.
Ostale zemlje EU:
- Holandija i Danska: 67 godina
- Španija: 65 godina
- Austrija: muškarci - 65 godina, žene: 61 godina
- Francuska i Italija: 64 godine
- Grčka i Luksemburg: 62 godine
U Hrvatskoj osiguranici imaju pravo na starosnu penziju ako imaju 65 godina života i najmanje 15 godina staža. Za žene važi prelazni period od 1. januara 2020. do 31. decembra 2029. godine, tokom kojeg je starosna granica niža od 65 godina. U 2023. godini granica je bila 63 godine i 3 meseca i svake godine se povećava za tri meseca. Prosečna neto penzija je oko 500 evra.
Italijanska reforma sa izuzecima
Italija je takođe podigla starosnu granicu za penzionisanje na 67 godina, ali u praksi mnogi odlaze u penziju sa 62 godine, često uz pune beneficije. Različiti izuzeci to omogućavaju, objašnjava dopisnik ARD-a iz Rima Andreas Herc.
"Političari sada žele da ograniče ove izuzetke. Planirano je da mlađe generacije rade do 71. godine".
Italija izdvaja najveći deo svog državnog budžeta za penzije u celoj EU.
Danski model: Starost za odlazak u penziju raste sa očekivanim životnim vekom
Ono što nije samo tema za razmišljanje, već je realnost u Danskoj – starosna granica za odlazak u penziju raste zajedno sa prosečnim životnim vekom. Trenutno iznosi 67 godina, ali će nastaviti da raste, objašnjava dopisnik ARD-a Rike Detlefsen iz Kopenhagena.
"Moraću da sačekam 2033. da bih otišao u penziju sa punih 68 godina. Od 2040. godine starosna granica za odlazak u penziju biće 70 godina. A ako očekivani životni vek nastavi da raste, nastaviće da raste".
Može se desiti da njena ćerka, koja sada ima 25 godina, mora da radi do svoje 74. godine. Penzije u Danskoj se finansiraju iz poreza. Bez obzira da li ste bogati ili siromašni, garantovani iznos je 965 evra mesečno. Toliko više dobijaju oni koji nemaju dodatnu privatnu štednju. Međutim, sve više ljudi, posebno fizičkih radnika, medicinskih sestara i negovatelja, traži prevremenu penziju jer ne mogu da izdrže rad do zakonske starosne granice za penzionisanje.
Austrijski sistem: Svi uplaćuju u penzioni fond
U Austriji penzioni sistem ima visok prioritet. Za razliku od Nemačke, svi građani uplaćuju penziono osiguranje u državni penzioni fond – uključujući fizička lica, političare i, sve više, državne službenike.
2004. godine donet je zakon kojim su državni službenici uključeni u sistem isplate penzijskog osiguranja, sa prelaznim periodom do 2040. godine. Od 1958. godine doprinose uplaćuju i privatnici, a 1997. godine ukinute su posebne privilegije političarima – od tada i oni uplaćuju u redovni penzioni fond.
Još jedna razlika u odnosu na Nemačku je što poslodavci u Austriji plaćaju 2,3 odsto više doprinosa od zaposlenih. Ukupna stopa doprinosa je 22,8 odsto, dok je u Nemačkoj 18,6 odsto.
U Austriji trenutno ne planiraju podizanje starosne granice za odlazak u penziju na 67 godina. Propisana starosna granica za muškarce je 65 godina, a za žene trenutno 61 godinu. Međutim, do 2033. starosna granica će biti i 65 godina za žene, kaže Nikolaus Nojmajer iz ARD-ovog studija u Beču.
(EUpravo zato/DW)
