Dunav je druga najveća reka u Evropi, a plovna je celim svojim putem kroz Srbiju (588 kilometara). Međutim, u Đerdapskoj klisuri, kod luke Prahovo, vodni put se značajno sužava zbog brojnih brodova, potopljenih u vreme Drugog svetskog rata.
Širina Dunava je tu svega 100 metara, a olupine ugrožavaju navigaciju pogotovo kada je vodostaj nizak.
Kada zavladaju suše, vidljive su svima i teško ih je zaobići.
Istoričari tvrde da je oko 200 nemačkih ratnih plovila potopljeno u septembru 1944. kod Prahova.
Srpske vlasti konačno uz podršku Evropske investicione banke (EIB) mogu da se uhvate u koštac sa ovim problem. Evropska unija je preko Investicionog okvira za Zapadni Balkan obezbedila 16 miliona evra bespovratnih sredstava kako bi omogućila uklanjanje olupina.
Time će plovidba moći da bude bezbedna i efikasna tokom cele godine. Cilj je i da se, uz povećanje obima teretnog saobraćaja, pređe sa drumskog na vodni transport što je i čistiji vid prevoza.
"Dunavski vilenjak" - kako su brodovi završili na dnu reke kod Prahova?
"Dunavski vilenjak" važi za jednu od najmisterioznijih vojnih operacija u Drugom svetskom ratu. Po naredbi nemačkog admirala Ziba potopljena je čitava nemačka Crnomorska flota kako ne bi pala u ruke Crvene Armije.
Tačan broj potopljenih brodova nikada nije utvrđen, ali se pretpostavlja da ih može biti skoro 200. Pri niskom vodostaju Dunava, izviruju iz vode, poput duhova.
Brodovi su pripadali nacističkim flotama koje su plovile Crnim morem, Dunavom ali i Dnjeprom. Flotu su činila plovila različitih veličina i namena – barže, pontoni, patrolni čamci, ploveće bolnice, minolovci, desantni brodovi...
Nakon velike ofanzive Crvene armije u Ukrajini i Rumuniji, nemački brodovi našli su se u bezizlaznoj situaciji. Veliki morski borbeni brodovi i podmornice su potopljeni da ne bi pali u ruke Sovjetima.
Zbog toga, početkom avgusta 1944. godine, admiral Paul Zib, organizuje sve raspoložive brodove u jednu formaciju i počinje operaciju povlačenja Dunavom do Nemačke pod nazivom “Dunavski vilenjak”.
Kako stići pre Sovjeta?
Admiral Zib započeo je povlačenje, svestan da do Đerdapske klisure mora da stigne pre Crvene armije, ali ga je do tamo čekalo još skoro 1.000 kilometara plovidbe i to uzvodno.
Međutim, Rumunija je kapitulirala 23. avgusta 1944. godine i objavila rat Nemačkoj. Dva dana kasnije, u blizini grada Černa Voda, rumunski vojnici napadaju dojučerašnje saveznike i tom prilikom gine više od 600 ljudi, dok je 12 brodova uništeno.
Nekoliko dana kasnije, kod bugarskog grada Vidina, ponovo dolazi do napada i Nemačka gubi nekoliko stotina vojnika i 22 broda.
Flota konačno stiže do Prahova 1. septembra 1944. godine. Na brodovima se nalazi veliki broj nemačkih vojnika, ali i civila. Na bolničkom brodu nalazilo se 1.600 ranjenika. Vojnici i civili su iskrcani posle čega nastavljaju svoj put ka Nemačkoj vozovima.
Najbolji brodovi iz flote pokušavaju da se probiju kroz Gvozdenu kapiju i uđu u Đerdap, ali zbog jakog sovjetskog napada ne uspevaju. Komandant Zib uviđa da mu je preostalo samo jedno rešenje.
Flota admirala Ziba odlazi u vodenu grobnicu
Zib je od nadređenih u Beogradu zatražio dozvolu za potapanje flotile i 4. septembra, pošto nije dobio odgovor nadređenih, naređuje potapanje.
Brodovi su potapani planski. Navlačeni su jedan preko drugog u dužini od pet kilometara, kako bi stvorili barijeru i onemogućili proboj Sovjeta.
Prema rečima očevidaca, kako se navodu u tekstu Operacija Dunavski vilenjak u magazinu Energija, zvaničnom izdanju Elektroprivrede Srbije, brod-bolnica je potopljen zajedno sa 1.600 ranjenika.
Nemački istoričar Bendžamin Has, govoreći u filmu "Tajna Dunavskog vilenjaka", kaže da zvanični dokumenti ukazuju da je naređena evakuacija 1.600 ranjenika, ali da ne postoje dokazi da je izvršena. Ipak, malo je verovatno da nacisti nisu evakuisali svoje ranjenike.
Po završetku Drugog svetskog rata, admiral Paul Zib je zbog potapanja brodova izveden pred vojni sud u Berlinu.
Potopljeni brodovi nose velike opasnosti
Na stotinama brodova se nalazi velika količina dubinskih, pomorskih i protivpodmorničkih mina. Sumnja se da bi flota mogla da krije 7 tona eksploziva.
Niko ne zna u kakvom su stanju mine, posle 80 godina provedenih u vodi.
Ove godine bi trebalo da se počne sa izvlačenjem brodova kako bi plovidba kroz taj deo Dunava konačno bio u potpunosti prohodan.
(EUpravo zato/Vojvodina uživo)
