Na veliko iznenađenje domaće javnosti američki predsednik Donald Tramp najavio je svoj predlog za novog ambasadora u Srbiji. Mark Brnović, političar srpskog porekla, nominovan je od strane novog starog republikanskog predsednika za ovu važnu funkciju. Iako će biti potrebni meseci za odobrenje ove nominacije, zbog procedura u Senatu, deluje da nema većih prepreka i da će bivši državni tužilac države Arizone u nekom trenutku ove godine dobiti novu funkciju.
Ovo postavljenje dolazi u prilično delikatnom momentu u odnosima dve države, jer iako su Vašington i Beograd započeli dijalog o strateškom partnerstvu, postoje pitanja koja su važna i još uvek nerešena.
Američke (odložene) sankcije NIS-u stoje kao pretnja po ekonomiju Srbije i energetsku bezbednost ukoliko Beograd i Moskva ne pronađu rešenje. Najnovije carine Vašingtona pogodiće ekonomiju Srbije direkno, ali i indirektno kroz efekte po tržište Evropske unije, jer se radi o tržištu glavnog ekonomskog partnera naše zemlje. Zbog toga, bez obzira što će možda razumeti domaću kulturu bolje od drugih ambasadora, neće imati lak zadatak u novim političkim i ekonomskim okolnostima za Srbiju i svet.
Mark Brnović je po obrazovanju pravnik, bivši državni tužilac Arizone i političar sa bogatim iskustvom u oblasti pravosuđa i javne uprave. Rođen je 1967. godine u Feniksu, Arizona, dok su njegovi roditelji emigrirali iz bivše Jugoslavije, a Brnović je često isticao svoje porodične korene i kulturološku bliskost sa Jugoistočnom Evropom.
Diplomirao je političke nauke na Univerzitetu u Arizoni, a zatim i pravo na Pravnom fakultetu Univerziteta u San Dijegu. Karijeru je započeo u okviru državnih institucija SAD, uključujući Ministarstvo pravde, gde je radio kao specijalni tužilac za slučajeve organizovanog kriminala i pranja novca. Kasnije je bio angažovan i u Komisiji za igre na sreću, a 2015. godine izabran je za državnog tužioca Arizone, funkciju koju je obavljao u dva mandata, sve do 2023. godine.
Tokom 2022. bio je jedan od favorita za republikansku nominaciju za Senat ispred svoje države, međutim Donald Tramp je umesto Brnovića podržao Blejka Mastersa iz tehnološkog sektora, a koji je ovu trku izgubio protiv demokrate Marka Kelija.
Zbog toga, osim porekla iz našeg regiona, pretpostavlja se da za odabir njega za ambasadora zasluge ima i to što je u trci za Senat preskočen. To je sa upražnjenim mestom u Beogradu otvorilo mogućnosti da ovaj političar pronađe novu funkciju, što nije retka praksa. Tokom prvog mandata Donalda Trampa bio je primetan trend postavljenja velikog broja ličnosti koje nisu iz sfere diplomatije na ambasadorska mesta.
Zbog manjka poverenja u karijerne diplomate i pretpostavke da oni više gravitiraju ka tradicionalnoj američkoj spoljnoj politici, republikanski lider je više od proseka težio alternativnim izborima. Primetno je da će i u ovom mandatu više poverenja u diplomatiji polagati u ljude u koje lično veruje, a koji dolaze iz dnevne politike, tehnološkog sektora ili biznisa, a manje iz tradicionalne diplomatije. U tom kontekstu bi trebalo gledati dolazak Marka Brnovića na ambasadorsku poziciju u Srbiji.
Imenovanje Marka Brnovića za američkog ambasadora u Srbiji moglo bi da signalizira novu fazu u bilateralnim odnosima, obeleženu otvorenijim, ali i direktnijim političkim tonom iz Vašingtona. Brnovićev dolazak u Beograd mogao bi da označi i pokušaj SAD da ponovo uspostave snažnije prisustvo u Srbiji, u kontekstu postojećeg ruskog i kineskog uticaja. Njegov potencijal da kombinuje tvrdu poruku sa kulturnom i ličnom bliskošću regionu može da ga učini mostom između američkih strateških interesa i lokalnih političkih realnosti. Posebno u oblastima energetike, vladavine prava i bezbednosti, Brnović bi mogao da deluje kao figura koja nudi saradnju, ali i postavlja jasne crvene linije. U tom smislu, njegova ambasadorska misija mogla bi da donese atipičnu komunikacijsku strategiju za američke uslove i obrasce na koje su ljudi u Srbiji već navikli.
Tokom prethodne godine, Srbija i Sjedinjene Američke Države su značajno intenzivirale saradnju u oblasti energetike, prepoznajući strateški značaj diversifikacije izvora energije i smanjenja zavisnosti od ruskih fosilnih goriva. Američke kompanije su počele da pokazuju konkretno interesovanje za ulaganja u obnovljive izvore energije u Srbiji, među kojima se posebno izdvaja dolazak kompanije UGT (UGT Renewables), koja razvija projekte solarnih elektrana u partnerstvu sa domaćim institucijama i korejskom kompanijom Hjundaji.
Pored toga, građevinski gigant Behtel je iskazao interesovanje za ulaganja u hidroenergetski sektor, što otvara prostor za tehnološki napredak i veću energetsku nezavisnost Srbije u saradnji sa SAD-om. Ipak, kao ključna prepreka u odnosima ostaje nerešena situacija oko Naftne industrije Srbije (NIS), čiji vlasnički odnosi i političke implikacije njih otežavaju dalje usklađivanje sa energetskim politikama Zapada. Uprkos tome, postoje pozitivni temelji za nastavak američko-srpske energetske saradnje, naročito ako budući ambasador poput Brnovića prepozna važnost stabilnog i transparentnog energetskog okruženja kao osnove za šira strateška partnerstva.
Pitanje Kosova ostaje takođe centralna tačka američko-srpskih odnosa, a stavovi Marka Brnovića, kao potencijalnog ambasadora formiranog u republikanskim krugovima, mogli bi da reflektuju kontinuitet određenih politika iz vremena administracije Donalda Trampa. Tokom Trampovog prvog mandata, Vašington je pokazivao pragmatičniji i oštriji pristup prema vlastima u Prištini, naročito nakon dolaska Aljbina Kurtija na vlast.
Administracija je bila kritična prema Kurtijevom odbijanju američkih inicijativa, uključujući sporazum o ekonomskoj normalizaciji iz 2020. godine, što je dovelo do kratkotrajnog pogoršanja odnosa SAD i Kosova. U tom kontekstu, eventualni dolazak Brnovića mogao bi da označi povratak balansiranijem američkom pristupu, sa većim razumevanjem za srpske pozicije, uz insistiranje na konkretnim rezultatima dijaloga Beograda i Prištine, umesto pukog formalnog napretka.
Ukupno gledano, dolazak Marka Brnovića na mesto američkog ambasadora u Srbiji može predstavljati prekretnicu u načinu na koji Vašington komunicira sa Beogradom. Njegovo lično poreklo, političko iskustvo i bliskost sa republikanskim krugovima u SAD-u mogli bi da doprinesu direktnijem, ali i potencijalno pragmatičnijem dijalogu. U trenutku kada se odnosi Srbije i SAD kreću u pravcu strateške saradnje, ali uz brojne izazove, od energetike do dijaloga sa Prištinom, prisustvo ambasadora koji razume politički kontekst obe strane može biti od ključnog značaja. Brnović bi mogao da bude figura koja će otvoriti vrata konkretnijim partnerstvima, ali istovremeno zahtevati doslednost i reformsku odlučnost, čime bi njegova misija mogla imati dugoročni uticaj na oblikovanje srpsko-američkih odnosa.
(Eupravo zato.rs)
