Od januara 2026. godine Srbija uvodi nacionalni porez na ugljen-dioksid u iznosu od četiri evra po toni.
Ovaj sistem regulišu dva nova zakona, jedan o porezu na emisiju gasova sa efektom staklene bašte, a drugi o porezu na uvoz ugljenično intenzivnih proizvoda. Istovremeno, od početka naredne godine Srbiju i druge zemlje regiona obavezuje i evropski porez za zagađivače poznat kao CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism).
Željko Marković iz Saveza energetičara ističe da je primarni cilj uvođenja poreza smanjenje negativnog uticaja klimatskih promena.
Ko će najviše osetiti porez
Marković objašnjava da će najviše biti pogođene industrije koje su energetski i ugljenično intenzivne, proizvodnja azotnih đubriva i hemijskih jedinjenja, gvožđa, čelika, fero legura, cementa i električne energije.
Porez se obračunava po proizvedenoj toni ugljen-dioksida, dok se emisije drugih gasova sa efektom staklene bašte pretvaraju u CO2 ekvivalente.
Porez za uvoznike
Zakon o porezu na uvoz ugljenično intenzivnih proizvoda obavezuje i uvoznike da plaćaju taksu od četiri evra po toni CO2, čime se obezbeđuje ravnopravnost između domaće proizvodnje i uvoza.
Marković naglašava da je uvođenje poreza u skladu sa obavezama Srbije prema Pariskom sporazumu.
"Cilj je da proizvođači koji emituju CO2 investiraju u modernizaciju, pronalaze alternativna rešenja i smanje zagađenje", ističe on.
Evropski CBAM porez
CBAM predstavlja evropsku taksu na uvoz proizvoda iz trećih zemalja, koja uključuje troškove emisije CO2 u finalnoj ceni robe proizvedene u EU.
Ideja je da se izjednače konkurentski uslovi između evropskih proizvođača i uvoznika iz zemalja sa nižim ili nepostojećim porezom na emisiju gasova.
"CBAM taksa se ne određuje fiksno, već zavisi od više faktora. Do sada se kretala od 20-30 evra, a 2025. godine iznosi oko 80-85 evra po toni", objašnjava Marković.
Uvođenjem nacionalnog poreza Srbija planira da smanji efekt CBAM takse za domaće proizvođače.
"Na primer, uvoznici naše robe u EU bi sada plaćali 85 evra minus četiri, dakle 81 evro. Ako govorimo o uvoznicima iz Crne Gore, gde je taksa 24 evra po toni, razlika između 85 i 24 evra se smanjuje. Povećanjem domaće takse, smanjiće se CBAM", dodaje stručnjak.
(M.A./EUpravo zato/rts.rs)
