"Eneja", novi alat veštačke inteligencije iz kompanije Google DeepMind, osmišljen je da proceni gde i kada su nastali latinski tekstovi, kao i koje reči nedostaju. Istoričari ga ocenjuju kao veliku prekretnicu u razumevanju antičkih izvora.
Razumevanje drevnih tekstova često je izazovno za naučnike, posebno kada su fragmentarni i oštećeni zubom vremena.
Kako bi olakšali ovaj proces, istraživači iz Google DeepMind-a razvili su alat koji koristi veštačku inteligenciju za rekonstrukciju i kontekstualizaciju rimskih natpisa. Program je nazvan "Eneja", po mitološkom junaku Eneji, i dizajniran je da pomaže u identifikaciji porekla i sadržaja oštećenih natpisa.
Istoričarka dr Tea Someršild sa Univerziteta u Notingemu, koja je učestvovala u razvoju ovog alata, objašnjava da "Eneja" omogućava lakše tumačenje i rekonstrukciju delimično sačuvanih latinskih tekstova, što predstavlja veliki iskorak u oblasti antičke epigrafije.
Digitalno oživljavanje istorije
Rimski natpisi spadaju u najvažnije izvore za proučavanje života u antičkom svetu. Neki se nalaze na zidovima spomenika, drugi u formi carskih dekreta, grafita, epitafa, poslovnih zapisa ili ljubavnih pesama.
Naučnici svake godine pronađu oko 1.500 novih natpisa.
"Ono što ih čini posebnim jeste to što ih nisu pisali samo moćnici, već i obični ljudi - iz svih slojeva društva", ističe dr Someršild.
Problem je, međutim, što su mnogi od tih tekstova delimično sačuvani, oštećeni ili nepovezani sa kontekstom. Da bi rešio taj izazov, Guglov tim je obučio "Eneju" na ogromnoj bazi podataka od skoro 200.000 poznatih natpisa, što čini oko 16 miliona znakova.
Kako funkcioniše "Eneja"?
AI alat koristi tekst, a u nekim slučajevima i slike, da pronađe slične natpise od 7. veka p.n.e. do 8. veka nove ere. Za razliku od klasičnog pretraživanja, on pronalazi dublje jezičke i istorijske povezanosti među tekstovima.
Nakon obuke, "Eneja" može da locira poreklo natpisa u okviru 62 rimske provincije i proceni vreme nastanka uz prosečnu grešku od 13 godina. Takođe, nudi moguće reči za popunjavanje praznina, ali je ovo testirano isključivo na natpisima čiji je original već poznat.
U probnoj fazi, AI je analizirala čuveni natpis Res Gestae Divi Augusti, samohvalnu biografiju cara Avgusta.
"Eneja" je suzio datume nastanka na dve moguće dekade: prvu deceniju pre nove ere i period od 10. do 20. godine nove ere, što se poklapa s postojećim naučnim debatama.
U drugom testu, alat je analizirao natpise sa zavetnog oltara iz Mogontijakuma (današnji Majnc, Nemačka) i otkrio jezičke sličnosti sa starijim oltarom iz istog regiona, ukazujući na uticaj i kontinuitet u izrazu.
Praktična vrednost za istoričare
U saradnji sa 23 stručnjaka, "Eneja" je testirana na analizi latinskih natpisa, a u 90% slučajeva alat je pružio korisne informacije.
"Ovo bi mogla biti prava revolucija u našem radu", kaže profesorka Meri Bird sa Univerziteta u Kembridžu.
Profesor Džonatan Prag sa Oksforda, koautor studije, ističe da će "Eneja" omogućiti širem krugu ljudi da se uključe u analizu drevnih tekstova, čak i onima koji nemaju pristup bogatim bibliotekama ili lično znanje stručnjaka.
"Bez ovakvog alata, jedini način da se tumače natpisi jeste da godinama proučavate antičke izvore", kaže Prag.
"Ali sada, uz veštačku inteligenciju, to znanje postaje dostupnije, naravno, uz kritičko razumevanje i odgovornu upotrebu."
(M.A./EUpravo zato/rts.rs)
