U bogatoj prirodi Đerdapa, našeg najvećeg nacionalnog parka, živi i mali broj riseva. Mada je tačna brojka za sada nepoznata, procenjuje se da ovih divljih mačaka u Nacionalnom parku Đerdap ima tek nešto više od deset.
Ovi risevi danas su gotovo odsečeni od svoje matice u Rumuniji, gde je njihova populacija daleko veća, sa više od dve hiljade jedinki. Krivac za izolaciju „naših” riseva je Dunav, ali su njihovoj sudbini kumovale i klimatske promene, prenosi Klima 101.
Naime, čak deceniju unazad Dunav u Đerdapu ne ledi čitavom svojom površinom, što znači da životinje ne mogu da pređu vodenu granicu Srbije i Rumunije.
"Risevi su mačke i ne vole vodu", objašnjava biološkinja iz Nacionalnog parka Đerdap, Sara Stanković.
„U suštini, plivaju samo ukoliko su iz različitih razloga uslovljeni.”
Samim tim, kako bi prešli na drugu stranu reke, i obrnuto, njima je neophodan most – odnosno sloj leda koji se formira u zimskih mesecima.
Ali tog mosta nema još od 2014. godine, kada je, prema navodima iz Nacionalnog parka Đerdap, Dunav poslednji put ledio u celosti.
Tako, u svetlu toplijih zima, srpski i rumunski risevi ostaju razdvojeni jedni od drugih.
„Pored ovog efekta ostrva, odnosno izolovanosti, na smanjenje brojnosti riseva ispod optimuma kod nas utiču mnogi drugi faktori kao što je nedozvoljen lov”, dodaje Stanković.
Kako objašnjava biološkinja, zbog svega ovoga, u Srbiji dolazi do ukrštanja jedinki koje su u srodstvu.
„To dalje prouzrokuje ispoljavanje loših, neadaptilnih osobina, koje risevima nisu od koristi, kao i do povećane sklonosti za ispoljavanje različitih oboljenja.”
Kako navodi sagovornica, risevi koji nastaju iz takvih odnosa češće se rađaju sa srčanim manama, manji broj jedinki uopšte dođe na svet, a mladunci zbog zdravstvenih problema uginu posle svega dva-tri meseca.
Iako pravi uvid u stanje risa možemo znati tek posle pregleda, a koji uključuje čak i EKG, naučnici iz regiona opazili su da bi i sam izgled mogao da bude indikator zdravlja jedinke.
„Risevi na ušima imaju po jedan čuperak”, konstatuje biološkinja, „dok je u Hrvatskoj i Sloveniji primećen trend da jedinke koje su nosioci srčanih anomalija imaju po dva čuperka na ušima.”
Srbija se nalazi u široj zoni Mediterana koja predstavlja tzv. žarište klimatskih promena. To znači da se zagrevamo brže od globalnog proseka.
Porast temperature ne osećamo samo tokom leta, već tokom čitave godine: prema merenjima Republičkog hidrometeorološkog zavoda (RHMZ), devet od deset najtoplijih ikada zabeleženih zima u našoj zemlji desile su se nakon 2000. godine, dok su one hladnije rezervisane za raniji period.
Upravo ovakvi „prijatniji” zimski meseci, praćeni izostankom leda na Dunavu, stvaraju naizgled nepremostivu barijeru između srpskih i rumunskih riseva.
U zagrejanijoj Srbiji, na udaru su naše zdravlje, naša poljoprivredna proizvodnja, način života uopšte, a usamljeni risevi sa Đerdapa pokazuju nam da posledice klimatskih promena sežu još mnogo dublje nego što mislimo.
Nacionalni park Đerdap je najveći u Srbiji
Nacionalni park Đerdap proglašen je 1974. godine i najveći je u Srbiji. Nalazi se u severoistočnom delu zemlje, duž sto kilometara desne obale Dunava, i prostire se na površini od skoro 64 hiljade hektara. Glavna prepoznatljivost područja verovatno je grandiozna Đerdapska klisura, najduža i najveća klisura probojnica u Evropi.
U ovim predelima opstaje više od 1.100 vrsta biljaka računajući i primerke drevne flore kao što su koprivić, jorgovan, orah i srebrna lipa. Ima čak i preko desetak vrsta orhideja.
Okružene svom tom vegetacijom, žive i mnogobrojne životinjske vrste – a risevi su samo jedna od njih. U Đerdapu mogu se naći i jeleni, košute, jazavci, lisice, vukovi, šakali, ježevi, divlje svinje…
Ali ma koliko ovakva slika nacionalnog parka delovala romantično, ne smemo da zanemarimo da je ovo prirodno bogatstvo izloženo različitim negativnim uticajima.
(EUpravo zato/Klima 101)
