Snažna oluja u februaru prošle godine otkrila je zapanjujući prizor na udaljenoj plaži ostrva Sandej, jednog od vetrovitih i slabo naseljenih škotskih ostrva, iz peska su izronile drvene rebra stare olupine, vekovima zakopane ispod dina.
Uz pomoć arheologa, utvrđeno je da je reč o brodu "Earl of Chatham", koji je služio u Kanadi tokom Sedmogodišnjeg rata, a kasnije je prepravljen u kitolovca.
Za lokalnu zajednicu od oko 500 ljudi, čiji život zavisi od mora, ali i koju ono neprestano ugrožava, otkriće je izazvalo veliko uzbuđenje.
"Smatram ga srećnim brodom, što je čudno reći za brod koji se nasukao", kaže Ben Sonders, viši pomorski arheolog iz organizacije Wessex Archaeology, koji je pomogao lokalnom stanovništvu u istraživanju.
"Mislim da bi, da je olupina pronađena na nekom drugom mestu, izostala ova vrsta zajedničkog entuzijazma i želje da se brod istraži i očuva", dodaje on.
Tajanstvena olupina i jedinstveni angažman zajednice
Ovo nije prva olupina koju je ostrvo Sandej videlo. Naime, u njegovoj blizini zabeleženo je čak 270 brodoloma od 15. veka.
Ali ova je bila posebna. Meštani su odmah reagovali - farmeri su stigli traktorima i prikolicama i sa plaže prevezli 12 tona hrastovine, dok su lokalni istraživači pokušavali da otkriju poreklo broda.
Analizom godova drveća (dendrokronologijom) utvrđeno je da drvo potiče iz južne Engleske i datira iz sredine 18. veka.
"Kada eliminišete olupine severnoevropskog porekla i one koje su previše male ili su plovile iz severne Engleske, ostane vam svega nekoliko kandidata... a 'Earl of Chatham' je jedini koji se uklapa", objašnjava Sonders.
Pre nego što je preimenovan u "Earl of Chatham", brod je nosio ime HMS Hind - fregata Kraljevske mornarice sa 24 topa, izgrađena 1749. u Čičesteru. Učestvovao je u ključnim momentima širenja Britanske imperije.
Od ratnog broda do arktičkog kitolovca
Tokom 1750-ih, brod je bio deo opsade Lujzburga i Kvebeka, čime je Britanija preuzela kontrolu nad Kanadom od Francuske.
Do 1770-ih pratio je trgovačke konvoje dok je Britanija pokušavala da zadrži kontrolu nad američkim kolonijama.
Brod je povučen iz vojne službe 1784. i prodat privatnicima, koji su ga prepravili u brod za lov na kitove. Već 1787. godine bio je jedan od 120 kitolovaca iz Londona koji su plovili Grenlandskim morem.
Međutim, naredna godina bila je kobna. Brod je stradao u oluji na putu ka kitolovačkim vodama kod Grenlanda i nasukao se blizu obale Sandaya. Neverovatno, svih 56 članova posade preživelo je brodolom.
Očuvanje istorije
Danas se ostaci broda, ogromne grede od hrastovine, pažljivo čuvaju u rezervoarima sa svežom vodom u lokalnom muzeju Sanday Heritage Centre.
Postoji nada da će jednog dana biti izloženi u stalnoj postavci, kao svedočanstvo o burnoj istoriji i izuzetnoj lokalnoj solidarnosti.
(M.A./EUpravo zato/euronews.com)
