Evropski parlament će u četvrtak, 13. novembra, glasati o predlogu produženja trgovinskih povlastica za Zapadni Balkan do 2030. godine, objavljeno je na sajtu te institucije.
Reč je o izmeni postojeće Uredbe EU, kojom se uređuju trgovinski odnosi sa zemljama i teritorijama koje učestvuju ili su povezane sa Procesom stabilizacije i pridruživanja.
Uredba, koja važi do 31. decembra 2025. godine, oslobađa određene poljoprivredne proizvode sa Zapadnog Balkana od carina i omogućava pristup globalnoj tarifnoj kvoti za vino.
Predlog ima cilj da produži primenu uredbe za dodatnih pet godina, do 31. decembra 2030. godine, čime bi se prema autoru izveštaja, poslaniku Krisu van Dajku (Christian Van Dyke), ojačala posvećenost EU trgovinskoj integraciji na Zapadnom Balkanu.
Trgovina između EU i Zapadnog Balkana
Trgovina ima ključnu ulogu u nastojanjima Evropske unije da podstakne mir, stabilnost i ekonomski napredak na Zapadnom Balkanu. Ovaj region obuhvata Albaniju, Bosnu i Hercegovinu, Severnu Makedoniju, Crnu Goru, Srbiju i Kosovo*, a EU je njihov najvažniji spoljnotrgovinski partner, odnosno blok učestvuje sa oko 62 odsto u ukupnoj razmeni robe. Istovremeno, trgovina sa Zapadnim Balkanom čini oko 1,7 odsto ukupne trgovine EU.
Prema podacima Evropske komisije, ukupna trgovina između EU i Zapadnog Balkana prošle godine iznosila je 83,6 milijarde evra, što predstavlja rast od gotovo 29 odsto u odnosu na 2021. Najznačajniji proizvodi koje EU uvozi sa Zapadnog Balkana su mašine i uređaji, osnovni metali, mineralni proizvodi i hemikalije, dok su u izvozu dominantne iste kategorije robe, uz transportnu opremu.
Saradnja između EU i regiona zasniva se na Procesu stabilizacije i pridruživanja, pokrenutom početkom 2000-ih, koji predstavlja politički i pravni okvir za postepenu ekonomsku integraciju i pripremu zemalja Zapadnog Balkana za članstvo u Uniji. Na osnovu tog procesa, svaka zemlja regiona potpisala je Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), kojim se uspostavlja zona slobodne trgovine i postepeno usklađivanje sa evropskim zakonodavstvom.
Nove inicijative, poput Plana rasta za Zapadni Balkan koji je Evropska komisija usvojila u novembru 2023. godine, imaju cilj da regionu pruže deo koristi jedinstvenog tržišta i pre formalnog pristupanja. U tom okviru predviđa se i potpisivanje sporazuma o oceni usaglašenosti (ACAA), koji bi proizvođačima iz regiona omogućili lakši pristup tržištu EU.
Zemlje Zapadnog Balkana od 2025. godine primenjuju i revidirana pravila Panevro-mediteranske konvencije o poreklu robe, koja olakšavaju trgovinu u okviru šire mreže partnera u Evropi i na Mediteranu.
(EUpravo zato)
