Prema popisnim podacima 73.485 muškaraca u Srbiji se bavi neplaćenim kućnim poslovima. S jedne strane, prema tim podacima, broj žena „domaćica" se smanjio za četvrtinu u odnosu na 2011. godinu (sa 528.932 na 385.859), dok je, s druge, broj muškaraca sa ovim zanimanjem porastao za za više od 3.000.
Najveći broj muškaraca koji se bave isključivo kućnim poslovima je u starosnoj grupi od 60 do 64 godine, njih 11.886, zatim onih između 55 i 59 godine (tačno 9.720).
Kada su "domaćice" u pitanju, najviše žena koje se bave ovim poslom u Srbiji, njih 55.666, ima između 55 i 59 godine života.
Od svih gradova u Srbiji, Beograd broji najviše „domaćina", skoro 9.500 njih, slede Novi Pazar sa oko 3.000, zatim Novi Sad i Bujanovac sa po oko 2.200 njih i Leskovac sa 2.071.
Više od 1.000 muškaraca u ovoj kategoriji zaposlenih imaju i Subotica, Sombor, Šabac, Kruševac, Kraljevo, Tutin, Kragujevac, Niš, Preševo i Loznica.
Domaćica najviše ima u Beogradu gde ih je, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku, 53.802, zatim u Novom Sadu - 12.514, Novom Pazaru sa 11.568 njih i Nišu sa skoro 10.000 žena.
Pod neplaćenim kućnim poslovima podrazumevaju se održavanje domaćinstva, briga o deci, staranje o starim i nemoćnim osobama i održavanje gazdinstva, odnosno ruralni poslovi. Svi ovi poslovi su podeljeni između muškaraca i žena i tu „ne postoje neke razlike".
U Srbiji osobe koje obavljaju isključivo neplaćene poslove nemaju nikakva prava iako se prema Zakonu o rodnoj ravnopravnosti predviđa zdravsteno osiguranje za njih. Kako to još nije operativno, moraju da se menjaju i drugi zakoni i pravilnici.
U svetu postoje različite situacije kako se regulišu prava ljudi koji se bave kućnim neplaćenim poslovima, a Srbija je prva koja pravilnikom prepoznala zdravstveno osiguranje za te ljude.
„Većina država ne prepoznaje to, ali uvode druge kategorije. Prvo, u pojedinim zemljama postoji opšte zdravstveno osiguranje koje imaju svi građani. U Srbiji je zdravstveno pokriveno 28 kategorija zdravstvenih osiguranika što je oko 96 odsto populacije. Drugo, u nekim državama postoje takozvane socijalne penzije ili opšte starosne i u tim slučajevima određen je minimalni iznos koji primaju svi koji pređu određeni broj godina života. Najčešće je to za sve koji pređu 65 godina, negde 70, i oni dobijaju određeni iznos kako bi se donekle zbrinuli. To uglavnom nije dovoljno za život, ali predstavlja jedan od vidova podrške za osnovne namirnice", napominje Mario Reljanović iz Instituta za uporedno pravo u razgovoru za Novu ekonomiju.
U Srbiji, takođe, postoji takva vrsta penzije, ali je za nju neophodno najmanje 15 godina radnog staža.
„Treće rešenje koje su neke zemlje predvidele jeste dohodak svim građanima koji nemaju druga primanja, a koji opet ne pokriva sve životne potrebe. Ipak, mnoge države, među kojima su sve članice EU, uvode druge mere kojima posredno pomažu osobama koje nisu zaposlene i obavljaju samo kućne poslove. Među njima su očinsko odsustvo, roditeljsko odsustvo koje podrazumeva određen broj dana bez ikakvog obrazloženja do sedme godine deteta, subvencije na vrtiće, posebne nege za starije, koje sve omogućavaju aktivaciju tih ljudi da se ostvare profesionalno na tržištu rada", ukazuje Reljanović.
Istraživanje Akademije ženskog preduzetništva iz Novog Sada je pokazalo da kada bi žene bile plaćene za rad koji obavljaju u domaćinstvu po tržišnim cenama, njihova mesečna zarada iznosila bi oko 72.000 dinara, a do ove računice došlo se tako što su uzete prosečne tržišne satnice poslova koji se najčešće obavljaju u domaćinstvu i koje iznose oko 600 dinara i potom pomnožene sa četiri sata dnevno, koliko žene u proseku provedu u neplaćenom radu u domaćinstvu.
Programska menadžerka Inicijative za socijalna i ekonomska prava A11 Milica Marinković kaže da u pogledu prava osoba koje rade neplaćene, kućne poslove u Srbiji postoji pomak u odnosu na pre 40 godina.
„I dalje, ipak, postoji neravnomernost raspodele u kućnom radu. Učešće žena je tri puta veće u neplaćenim poslovima. Ti poslovi ne podrazumevaju samo nabavku i održavanje kuće, već i brigu o porodici, upravljanje domaćinstvom, emotivni rad, a ne samo fizički, brigu o starijima... Sve to u velikoj meri obavljaju žene. Tu je i rad domaćih zadataka sa decom, odvoženje na treninge, kod lekara... Ako poredimo porodice iz urbane sredine u odnosu na porodice na selu, neravnomernosti su značajno veće", napominje ona.
Marinković dodaje da je po pitanju regulisanja prava osoba, koje se bave ovim poslovima, Srbija na putu da to reguliše. Pravilnikom o kućnom radu ispoštovan je Zakon o radnoj ravnopravnosti, ali to „u praksi neće doneti ništa za ljude koji rade", kaže on.
Svakako, ne može samo jedno ministarstvo da učestvuje u tome, svi propisi treba da se usklade. Za sada je sve to "mrtvo slovo" na papiru, ali je dobro da je prepoznata potreba da se to uredi, smatraju stručnjaci.
(M.A./EUpravo zato/novaekonomija.rs)