Kako se tradicija može pretvoriti u savremeni kreativni izraz? Odgovor na to pitanje ponudila je inicijativa Kreativno staklo Srbije, koja je nedavno u Beogradu realizovala Novogodišnju laboratoriju za kreativno staklo.
Ovaj jedinstveni događaj spojio je tradiciju paraćinskog staklarstva sa savremenim umetničkim i edukativnim praksama, kroz izradu autentičnih novogodišnjih staklenih ukrasa i dijalog o tome kako se nematerijalno kulturno nasleđe može očuvati i reinterpretirati u savremeni kontekst, vodeći računa o ekološkoj održivosti.
Program je okupio 30 učesnika različitih uzrasta i profila - umetnika u staklu, likovnih umetnika, kreativaca, kao i sve one koji žele da savladaju staklarske umetničke zanate. Polaznici su se upoznali sa istorijatom paraćinskog staklarstva, staklarskim tehnikama poput šlifovanja, ecovanja, oslikavanja, rad sa pigmentima pozlate i karakterističnim dezenima koji su obrađeni i digitalizovani u prethodne dve godine uz podršku Ministarstva kulture.
Stečena znanja su zatim bila primenjena u praktičnom radu, kroz tehnike ecovanja, oslikavanja i pozlaćivanja, čime su nastali unikatni ukrasi koji će krasiti njihove novogodišnje jelke.
Učesnici su imali priliku da se upoznaju sa celokupnim procesom dizajniranja i dekoracije stakla, kako je izvođena u paraćinskog fabrici. Od izrade tehničkog crteža, preko pripreme staklenog predmeta za dekoraciju, do finalne izrade same dekoracije. Imali su priliku i da koriste alate koji su se nekada koristili u dekoraciji paraćinske fabrike poput modelarskih postolja za dekoraciju na kojima su nekada radile dekoraterke Nataša i Lela i koja su u radionicu unela duh tog vremena i malo paraćinske industrijske istorije.
Predavanja i radionički rad vodili su Hristina Mikić koja je govorila o tradicionalnim tehnikama i motivima paraćinskog staklarstva, Tamara Ognjević o istoriji proizvodnje i dekoracije staklenih ukrasa i Jelena Milošević naša poznata umetnica u staklu i dizajnerka.
Tokom radionce učesnici su imali priliku i da koriste ArtGlass kalkulator i obračunavaju karbonski otisak svojih staklenih radova, kako bi podigli svest o značaju kreativne reciklaže stakla.
Ovaj kalkulator osmislila je grupa naučnika iz Srbije, Slovenije i Danske da bi afirmisala ekološki održive pristupe staklu i njegovu kreativu reciklažu.
Realizacija radionice bila je deo šireg projekta koji povezuje staklarsku tradiciju i inovacije "Glassmaking tradition meets innovation" koji se sprovodi uz podršku Evropske unije, a realizuju ga FREN, Center Rog Ljubljana, Institut za kreativno preduzetništvo i inovacije iz Paraćina i Museum Sydøstdanmark iz Danske.
Prvi ukrasi za jelku su izrađeni u Nemačkoj
Prvi ukrasi za jelku izrađeni su u Nemačkoj tokom 17. veka u obliku staklenih perli koje su mogle da se kače na drvo, a pored njih izrađivani su i ukrasi od marcipana. Kasnije je ovaj vid zanata postao popularan, a dizajneri su počeli da osmišljavaju različite oblike ukrasa. Najpopularniji su bile kugle. Duvači stakla u Nemačkoj su ih izrađivali u raznim veličinama i postali su toliko popularni da su se proširili u druge delove Evrope i Sjedinjene Američke Države. U 18. veku stakleni ukrasi počinju da se boje i ukrašavaju raznim dodacima – šljokicama i ukrasnim kamenčićima. Jedna od najpoznatijih jelki je ona okićena u Rokfeler centru 1931. godine, na kojoj se nalazilo oko 50.000 ukrasa.
Sa razvojem masovne proizvodnje, ukrasi su postali široko dostupni, a proizvođači su mogli da proizvode staklene kugle u različitim bojama i modelima. U Češkoj koja je u to vreme bila centar evropskog staklarstva, stakleni ukrasi su se proizvodili tokom 19. veka u Jablonecu, gde se osim ukrašavanja perlicama i šljokicama koristilo i šlifovanje i graviranje na ukrasima. Kako bi podstakli proizvodnju božičnih ukrasa početkom 20. veka osnovan je Institut za staklo koji je inicirao osnivanje Zadruge stakloduvača božićnih ukrasa, desetak godina kasnije oni su postali i češki izvozni proizvod.
Tokom Drugog svetskog rata proizvodnja staklenih ukrasa je obustavljena zbog nedostatka materijala i radne snage.
Međutim, nakon rata nastavljena je tradicija ukrašavanja jelki ukrasima, a uvedene su i nove vrste kugli, uključujući plastične i metalne. U Evropi, glavni centri proizvodnje ukrasa postali su Nemačka i Češka, a većina proizvodnje bila je u rukama državnih kompanija. Većina njih je tokom 80-ih i 90-ih godina privatizovana, a one koje su očuvale svoju proizvodnju danas su u privatnom vlasništvu.
(EUpravo zato/Kreativno staklo Srbije)
