Koliko košta kada čitavo selo umre? Vlasti to više ne sprečavaju, sad menjaju pristup

Italijanska sela izumiru jer se stanovništvo sve više seli u urbane centre. Umesto da to spreči, vlasti su sada promenile pristup.

Zajednice sa "narušenom demografskom strukturom" treba "pratiti na putu hroničnog propadanja i starenja na način koji je društveno dostojanstven za one koji tamo još žive". Ovakav birokratski jezik predaje se širi Evropom.

U Italiji 13,5 miliona ljudi, više od 20% stanovništva, živi u unutrašnjosti, mestima koja su više od 20 minuta udaljena od osnovnih usluga poput srednjih škola, bolnica i železničkih stanica. Ove teritorije pokrivaju 60% zemlje, ali decenijama gube stanovništvo. Između 2015. i 2020, svake godine jedna od hiljadu osoba napusti ruralne regione širom EU, dok su gradovi rasli četiri puta brže.

Sela koja su ostavljena da umru

Iza ovih rezova stoji logika ekonomske efikasnosti preuzeta iz korporativnog upravljanja: koncentrisati resurse tamo gde gustina naseljenosti čini usluge "isplativim". Ali, ova urbana logika zanemaruje šire troškove koje napuštanje sela stvara za čitav sistem.

Ekonomsko objašnjenje je jednostavno. Poštanske rute i autobuske linije koštaju više po glavi stanovnika kada su sela praznija. Međutim, ovako sužena računica ne uzima u obzir posledice napuštanja - šume se ne održavaju, terase se urušavaju, a poplave odnose neuređene padine niz koje voda teče u gradove.

Na zboru građana u junu 2025. u Galjanu Aternu, selu od 200 ljudi u Abrucu, meštani su poslali pismo italijanskom ministru za evropska pitanja Tomasu Fotiju, u kome su upozorili: "Ako sutra nestanu stanovnici koji brinu o ovim područjima, mislite li da to neće imati posledica po urbane oblasti?"

Ne odlazite

Ticijana Albanese, predsednica sicilijanskog udruženja mladih "Nun si parti" (Ne odlazi), sprovela je anketu među stotinama mladih o razlozima emigracije.

"Pitali smo da li biste ostali na Siciliji ako biste imali isti posao i platu kao u Milanu? Mnogi su rekli ne. Jer nije samo do posla. Važno je da možete da odete u bioskop i imate društveni život".

Kako je broj stanovnika opadao, škole i kulturni prostori su bili među prvima koji su ukinuti. Samo u poslednjih pet godina Sicilija je izgubila 103 škole kroz gašenja i spajanja, a 43 školske zgrade su u potpunosti zatvorene. U malim mestima zatvaranje škole često znači gubitak ključnog kulturnog i društvenog centra.

Udruženje "Albanese" osnovalo je mrežu od 50 mladih članova u desetinama sela. Organizuju filmske projekcije, vannastavne programe i kulturne događaje. Ove godine uz njihovu podršku pokrenuta su tri nova biznisa.

Nije to problem samo u Italiji

U EU 37 miliona ljudi živi u udaljenim ruralnim područjima, 9% populacije na polovini čitave teritorije. Između 1993. i 2033, trideset miliona ljudi - koliko zajedno imaju Belgija i Holandija - napustiće ruralna područja Evrope.

U Italiji je za unutrašnja područja do 2027. izdvojeno 591 milion evra. Zvuči mnogo dok se ne shvati da je taj novac raspodeljen na 1.094 opštine sa 4,5 miliona stanovnika. To je oko 130 evra po osobi godišnje.

Francuska je preuzela drugačiji pristup: njen zakon podržava male opštine, ali samo ako sarađuju u mrežama opština. Ona priznaje osnovnu istinu koju italijanski plan ignoriše - ruralna depopulacija nije neminovna. To je politički izbor. Manje usluga znači manje stanovnika, što pokreće novo iseljavanje i dalje rezove. Kada se lokalna škola zatvori, kada omladinski centri prestanu da rade, tada selo zaista počinje da umire.

Pod pritiskom kritika, ministar Foti je najavio delimično povlačenje.

U intervjuu za list "Avvenire" rekao je: "Kada dokument govori o 'asistiranom samoubistvu unutrašnjih područja', poziva se na studije Censisa, vodećeg italijanskog socioekonomskog istraživačkog instituta i CNEL-a, Nacionalnog saveta za ekonomiju i rad". Kako je dodao, ta dva pasusa su uklonjena.

Ipak, to ne rešava glavni problem. Zajednice ne čekaju da vlasti odluče već će same da grade budućnost.

(EUpravo zato/European Correspondent)