Česi i Slovaci su na današnji dan, 1992. godine, formalno ukinuli svoju uniju čime je Čehoslovačka prestala da postoji kao država.
Događaj se pamti kao jedan od retkih primera mirnog razlaza naroda u federaciji. Odluku su doneli češki i slovački političari, nakon što su na višestranačkim izborima pobedile dve stranke s različitim političkim programima.
Mirno razilaženje, odnosno Plišanu revoluciju, podržavala je tek trećina stanovnika Češke i Slovačke, koji su uglavnom smatrali da je federativna reforma bolje rešenje.
Čehoslovačka
Čehoslovačka je nastala raspadom Austrougarske 1918. godine. Češki i slovački političari nastupali su zajedno još u godinama pre rata, kako bi se snažnije suprotstavili politikama iz Beča. Na Pariskoj mirovnoj konferenciji tražili su stvaranje zajedničke države, a sile Antante su ih u tome podržavale.
Razne delegacije u Parizu 1919. godine komentarisale su kako su Česi i Slovaci složni u tome kako žele da kreiraju novu državu.
Nakon što je Hitler preuzeo Češku u danima pre Drugog svetskog rata, Slovaci su dobili svoju nezavisnu državu pod pokroviteljstvom nacističke Nemačke. Ipak, nakon što se rat završio i Staljin postavio svoje ljude u Pragu, ponovo je stvorena Čehoslovačka.
Plišana revolucija
U novoj, postkomunističkoj eri javljaju se potrebe za temeljnim reformama kako bi zemlja izvršila tranziciju, ali su češki i slovački političari imali drugačiju ideju kako to da sprovedu. Česi su pod novim vođstvom zagovarali čvršću i više centralizovanu uniju, smatrajući da zemlja tako može najbolje da prosperira. Slovačko vođstvo, pak, je zagovaralo reformu federativnog sistema i dalju decentralizaciju.
Češki političari predvođeni Vaclavom Klausom sastajali su se sa Slovacima tokom proleća i leta 1992. godine kako bi postigli kompromis i pronašli zajedničko rešenje, ali to nije postignuto. Slovaci su istog leta u svom parlamentu potvrdili dokument o slovačkoj nezavisnosti i bilo je jasno da je istorija Čehoslovačke u svojim poslednjim danima.
Fokus je prebačen na miran razlaz zbog događaja na jugu
Jedan od presudnih faktora za razvod bili su događaji u Jugoslaviji. Tamošnji političari su onda sve više počeli da se fokusiraju na miran razlaz kao primarnu tačku u rešavanju ovog političkog problema.
Na samom kraju 1992. godine, organizovani su neki festivali i manifestacije koji su veličali češku odnosno slovačku kulturu, ali većina građana Češke i Slovačke nije u tome videla nekakvu pobedu niti su u tome učestvovali. Prema izvorima, u Češkoj je razvod podržavalo 36% stanovnika, a u Slovačkoj 37%.
Dve zemlje su nastavile da se razvijaju odvojeno u novom svetu. Slovačku je svakako čekalo više posla jer je morala da izgradi celu svoju diplomatsku mrežu, novu centralnu banku i podstaknu osnivanje još brojnih državnih institucija, što je Češka već imala. Uprkos razlazu, zemlje su danas vrlo važni ekonomski partneri, a prema istraživanju iz 2023. godine, 91% Slovaka i 87% Čeha smatra najbližim saveznicima upravo svoje susede.
(EUpravo zato/Index.hr)