Nemačka Kancelarija za zaštitu ustavnog poretka zvanično je označila Alternativu za Nemačku kao ekstremno desničarsku organizaciju, čime je ponovo pokrenuta priča o zabrani ove partije.
"Ne postoji nikakva sumnja da je Alternativa za Nemačku (AfD) ekstremno desničarska organizacija, jer sistematski deluje protiv demokratsko-slobodarskog poretka SR Nemačke", zaključak je veštačenja koje je 2. maja predstavila Kancelarija za zaštitu ustavnog poretka, institucija koja u Nemačkoj ima i ulogu unutrašnje tajne službe.
Međutim, ova namera nije novost u političkom svetu, kao ni oštra podela kako nemačke, tako i svetske javnosti, o tome da li AfD treba zabraniti.
Prema zakonima, u Nemačkoj je zabraniti političku partiju, ali samo pod vrlo strogo definisanim uslovima. Ovo se temelji na nemačkom Ustavu (Grundgesetz) i iskustvu iz nacističkog perioda, kada su sve druge partije osim nacističke bile zabranjene.
Prema članu 21. stav 2. nemačkog Ustava, politička partija može biti zabranjena samo ako njeni ciljevi ili ponašanje njenih članova narušavaju ili žele da ukinu demokratski poredak ili ugrožavaju postojanje Savezne Republike Nemačke.
Odluku o zabrani donosi isključivo Savezni ustavni sud i to znači da zabrana ne može biti politička odluka, mora postojati jasna i ozbiljna pretnja po demokratski poredak, a dokazivanje mora biti temeljno i precizno. Analitičari i poznavaoci političkih prilila smatraju da će se odbrana AfD-a zasnivati na tome da je odluka politički motivisana.
Ministarka unutarnjih poslova Nensi Fazer smatra da je odluka o proglašenju AfD-a "provereno ekstremno desničarskom organizacijom plod temeljnog ispitivanja", kao i da se stav partije jasno vidi u javnim rasističkim izjavama njegovih predstavnika uperenima protiv useljenika i muslimana, preneo je Dojče vele.
Nacističko razdoblje i progon drugih partija
Koliko može biti opasno ukidanje pluralizma i slobode političkog organizovanja videlo se u Nemačkoj između 1933. i 1945. godine. Nakon što je Hitler postao kancelar 1933. godine, brzo su zabranjene sve opozicione partije. Već u februaru, požar u Rajhstagu poslužio je kao izgovor za donošenje "Vanrednog dekreta za zaštitu naroda i države", kojim su suspendovana osnovna građanska prava i omogućena masovna hapšenja političkih protivnika, pre svega komunista i socijaldemokrata. U martu je usvojen tzv. Zakon o ovlašćenjima (Ermächtigungsgesetz), koji je Hitleru dao pravo da samostalno donosi zakone, bez saglasnosti parlamenta, čime je otvoren put diktaturi. Tokom leta 1933. godine, najpre su zabranjene Komunistička partija (KPD) i Socijaldemokratska partija (SPD), a ubrzo zatim i sve centrističke i liberalne partije.
Zabrane su bile praćene hapšenjima, zatvaranjem redakcija i konfiskacijom imovine. Konačno, 14. jula 1933. donet je Zakon o jednoj partiji (Gesetz gegen die Neubildung von Parteien), kojim je NSDAP postala jedina dozvoljena politička organizacija, a osnivanje bilo koje nove partije proglašeno je krivičnim delom. Tim činom, Nemačka je i formalno postala jednopartijska država.
Zbog tog istorijskog iskustva, savremeni nemački pravni sistem je izuzetno oprezan u vezi sa zabranama partija. Danas se smatra da zabrana treba da bude izuzetak, a ne pravilo, upravo da bi se sačuvala demokratska kultura.
Deo javnosti koji se protivi ili sa oprezom gleda na moguću zabranu partije Alternativa za Nemačku, podseća na NPD (nacionalistička partija), koja je dva puta bila predmet zahteva za zabranu, 2003. i 2017. godine. Međutim, partija nijednom nije zabranjena, iako su joj ciljevi ocenjeni kao antiustavni, jer nije dokazano da ima dovoljno uticaja da zaista ugrozi demokratiju.
Iako nema sumnje da u redovima AfD ima ekstrema, čije je političko delovanje zabrinjavajuće, pitanje je šta bi se desilo zabranom, prema anketama, sa 26 odsto najjača u zemlji.
Svaki četvrti građanin ostaje bez glasa, izvesni su protesti, eskalacija nasilja na ulicama itd. tvrde analitičari.
U posleratnoj istoriji zabranjene 2 partije
U posleratnoj istoriji Savezne Republike Nemačke, zabrana političkih partija bila je retka, ali značajna mera u okviru koncepta tzv. "borbene demokratije" (streitbare Demokratie), koji podrazumeva da demokratija ima pravo da se brani od onih koji je žele ukinuti koristeći demokratska sredstva. Do danas su samo dve političke partije u Nemačkoj formalno zabranjene od strane Saveznog ustavnog suda.
Prva je bila Socijalistička Rajhs partija (SRP), koja je zabranjena 1952. godine. SRP je otvoreno glorifikovala nacističku prošlost, negirala holokaust i predstavljala direktan pokušaj političkog nasleđivanja NSDAP-a. Sud je zaključio da delovanje stranke direktno ugrožava slobodnodemokratski poredak i sam legitimitet Savezne Republike. Ova zabrana predstavljala je prvi presedan u zaštiti novouspostavljenog demokratskog sistema od neonacističkih tendencija.
Druga zabranjena partija bila je Komunistička partija Nemačke (KPD), 1956. godine. Iako je reč o partiji sa dubokim istorijskim korenima još iz vremena Vajmarske republike, tadašnje vlasti su smatrale da KPD ne deluje u skladu s demokratskim vrednostima i da je pod ideološkim i političkim uticajem Sovjetskog Saveza. Sud je presudio da KPD teži ukidanju slobodnodemokratskog poretka i uspostavljanju diktature proletarijata. Ova odluka ostala je kontroverzna, posebno u svetlu Hladnog rata, i iako nikada nije poništena, bila je predmet brojnih kritika i pravnih debata.
Zajednički imenitelj ovih zabrana bio je zaključak da su stranke predstavljale aktivnu i delotvornu opasnost po demokratski poredak, što je ključni kriterijum za njihovo uklanjanje iz političkog života u Nemačkoj.
(EUpravo zato.rs)