Naučnici su proučavajući retke bradate ptice lešinare (Gypaetus barbatus) u njihovim gnezdima otkrili tragove ljudske prošlosti i izuzetno očuvane predmete iz davnih vremena.
Ove ptice danas u Evropi broje svega 309 gnezdećih parova, ali su tokom 19. veka nastanjivale veliki deo kontinenta, uključujući i pećine Pirinejskog poluostrva. Na jugu Španije i dalje se mogu pronaći njihova napuštena gnezda, neka stara i do 130 godina.
Pošto su stenoviti grebeni ograničen resurs, grabljivice često koriste ista mesta za gnežđenje generacijama, pa čak i vekovima. Bradani su posebno birali pećine i litice čiji hladan i zaklonjen mikroklimat čuva materijal od propadanja. Takvi uslovi omogućili su da se sačuvaju i kosti kojima su se ptice hranile dok su učile mlade kako da ih razbijaju i jedu.
Vremenom su se u tim gnezdima nataložili slojevi materijala koje su ptice donosile iz okoline, svojevrsni prirodni arhivi. Ispostavilo se da su ti slojevi izvanredno očuvani i sadrže dragocene informacije ne samo o ishrani lešinara, već i o biljkama i životinjama koje su živele u okolini, pa čak i o ljudskoj istoriji.
Tkanine i kanapi za oblaganje jaja
Ekolog Antoni Margalida iz španskog Instituta za istraživanje divljači i lova, koji redovno obilazi preostala gnezda bradana, često je nailazio na tkanine, kanape i druge materijale koje ptice koriste za oblaganje jaja. To ga je navelo na ideju da lešinari možda već vekovima sakupljaju ostatke ljudskih predmeta.
Sa svojim timom, Margalida je proučio 12 napuštenih gnezda u južnoj Španiji i pažljivo analizirao njihove slojeve, otkrivši da su ta "porodična arhiva" izuzetno dobro očuvana zahvaljujući čvrstoj građi i stabilnim uslovima u pećinama.
Većina gnezda bila je sastavljena od kostiju papkara, što pruža uvid u ishranu ptica, ali i u vrste koje su nekada nastanjivale ta područja, čak i tokom srednjeg veka.
U slojevima su pronađeni i fragmenti ljuski jaja koje su tokom vekova ostavljale generacije lešinara. Kako ženke polažu jedno do dva jajeta godišnje, ti fragmenti danas mogu poslužiti za toksikološke analize i otkrivanje nivoa pesticida iz prošlih perioda, što je značajno za očuvanje vrste.
Najveće iznenađenje, međutim, predstavljali su ljudski predmeti: istraživači su u jednom gnezdu pronašli nekoliko starih sandala napravljenih od trave i grančica, među njima i savršeno očuvanu sandalu od esparto trave staru oko 700 godina. U istom gnezdu nađen je i ukrašeni komad ovčije kože star 650 godina, dok su izotopske analize ugljenika pokazale da je to gnezdo korišćeno pet vekova ranije nego jedno u njegovoj blizini.
Vredni bioindikatori
Pored toga, otkriveni su i fragmenti pletene korpe stari 151 godinu, drveni vrh strele za samostrel, deo praćke od esparto trave i brojni drugi tragovi materijalne kulture.
Ovi nalazi potvrđuju da su ljudi u mediteranskom delu Pirinejskog poluostrva koristili biljna vlakna za izradu predmeta još od epipaleolita, pre oko 12.000 godina.
Kako navode istraživači, bradati lešinari, koji sakupljaju i kosti i ljudske artefakte u pećinama severne Iberije, omogućili su uvid u život praistorijskih zajednica koje su tu nekada boravile. Zbog toga ih smatraju vrednim bioindikatorom za dugoročno praćenje promena u ekosistemima i za interdisciplinarna istraživanja.
Ove ptice, poznate po tome što razgrađuju kosti jakom želudačnom kiselinom i time sprečavaju širenje bolesti, ne čiste samo prirodu – izgleda da čuvaju i delove naše prošlosti, piše Science Alert. Studija je objavljena u časopisu Ecology.
(EUpravo zato)