Tragičan slučaj iz Rumunije, gde je prošle godine žena ubijena na ulici pred sopstvenim detetom, skrenuo je pažnju na sve ozbiljniji problem porodičnog nasilja koji uzima maha širom Evrope.
Teodora Marku ubijena je hicima iz pištolja pred trogodišnjom ćerkom i drugom decom na ulici, od strane bivšeg partnera, 49-godišnjeg Roberta Lupua. Iako je Teodora više puta prijavljivala zlostavljanje, institucije nisu reagovale na vreme. Umrla je sama na trotoaru, iako je mesecima vapila za pomoć.
Njen slučaj nije izuzetak, već brutalni pokazatelj krize koja ne poznaje granice.
Nasilje u porodici i nasilje nad ženama je globalan problem koji, nažalost, ne zaobilazi ni Srbiju. Naprotiv, podaci o porodičnom nasilju u Srbiji su veoma poražavajući.
Broj prijavljenih slučajeva porodičnog nasilja nad decom u poslednjoj deceniji u Srbiji je udvostručen. U 2022. godini zabeleženo je više od 8.500 prijava, dok stručnjaci procenjuju da je broj neprijavljenih slučajeva čak i tri puta veći.
Deca čine oko trećinu žrtava porodičnog nasilja, dok su žene i dalje dominantno pogođene. Među počiniocima nasilja, više od 80% su muškarci, a najčešće su to sadašnji ili bivši partneri žrtava.
Žrtve često ne prijavljuju nasilje zbog straha od počinioca, stida, nepoverenja u institucije i drugih razloga. Najčešći oblici nasilja koji se prijavljuju su psihičko, fizičko, ekonomsko i seksualno nasilje.
Nemačka: Rekordan broj slučajeva
Prema podacima nemačke Savezne kriminalističke policije iz juna 2024, čak 256.276 ljudi bilo je žrtva porodičnog nasilja tokom 2023. godine, što je porast od 6,5% u odnosu na prethodnu godinu. Žene čine više od 70% žrtava, a četiri od pet slučajeva partnerskog nasilja odnosi se na žene. Najstrašniji podatak je taj da su 155 žena ubili sadašnji ili bivši partneri.
I pored razvijenog pravnog okvira, podaci ukazuju na sistemski neuspeh.
"Brojevi rastu jer više žena prijavljuje nasilje, ali to takođe znači da nasilje ne zaustavljamo, samo ga beležimo", poručuju iz kriznog centra u Berlinu.
Grčka: Brojke ostaju visoke
U Grčkoj, broj incidenata porodičnog nasilja u 2023. ostao je gotovo nepromenjen u odnosu na 2022, ali je i dalje dvostruko viši nego 2020. godine.
Od skoro 10.000 žena koje su prijavile nasilje, većina je bila u vezi sa nasilnikom. Čak 59,6% incidenata dogodilo se u romantičnim vezama, a najveći broj počinilaca bili su supružnici ili partneri.
Grčka je 2023. uvela aplikaciju "panik taster" za diskretno pozivanje policije, koja je 2024. proširena na celu zemlju i dostupna i muškim žrtvama. Ipak, efikasnost reakcije policije i dalje je pod znakom pitanja.
Portugal: Raste broj poziva za pomoć
U Portugalu je broj osoba koje traže pomoć zbog nasilja porastao za 29,3% između 2021. i 2024. godine, prema podacima Udruženja za podršku žrtvama (APAV), sa ukupno 43.110 prijavljenih slučajeva.
Stručnjaci porast povezuju s većim medijskim izveštavanjem i posledicama pandemije koje su pojačale napetosti u domaćinstvima.
"Ljudi su svesniji nasilja nego ranije, ali još uvek se ne osećaju dovoljno zaštićeno", kaže savetnica iz APAV-a.
Španija: Manje prijava, više presuda
Španija daje kompleksnu sliku - broj registrovanih žrtava porodičnog ili rodno zasnovanog nasilja u 2024. opao je za 5,2% u odnosu na prethodnu godinu (34.684 žene), ali je broj osuđenih počinilaca dostigao rekord od 39.056 - najviše od 2015. godine.
Žrtve i počinioci su u različitim vrstama odnosa: skoro 40% su bili partneri ili bivši partneri, dok su ostali bivši supružnici ili devojke.
Aktivisti upozoravaju da manji broj prijava ne znači i manje nasilja, već da žene možda manje prijavljuju.
Bugarska: Protesti umesto napretka
U Bugarskoj, porodično nasilje i dalje je često neprijavljeno i traljavo rešavano.
Slučaj 18-godišnje Deobore, koju je bivši dečko izbo žiletom i ostavio sa 400 šavova, izazvao je masovne proteste.
Iako je preživela, godinama se suočava sa počiniocem na sudu.
Bugarska i dalje nije ratifikovala Istanbulsku konvenciju, a 12 regiona nema nijedno krizno sklonište. Aktivisti tvrde da zakoni ignorišu stvarnost žrtava.
"Svake godine sahranjujemo žene dok političari raspravljaju o definicijama."
Uprkos različitim zakonodavnim okvirima i odgovorima država, poruka je jasna: porodično nasilje ostaje tiha, ali smrtonosna pandemija u Evropi. I dok u nekim državama raste svest i broj prijava, zakonske rupe, neefikasna policija i nedostatak podrške žrtvama i dalje ostavljaju živote u opasnosti.
Deobora je "imala sreće" - preživela je. Ali i dalje se suočava sa svojim zlostavljačem na sudu. Teodora "nije imala tu sreću" - ona je mrtva.
Dok se protesti nastavljaju, nasilje traje. Neki ćute, neki govore, a neki, nažalost, više nemaju glas.
(M.A./EUpravo zato/euronews.com)