Struja ulazi u crvenu zonu, centralno grejanje poskupljuje, pa i cene ogreva skaču. Ipak, veliki broj građana se i dalje oslanja na ovaj vid grejanja koji se dana ne smatra baš ekološki prihvatljivim rešenjem.
U Beogradu i drugim gradovima toplane su već najavile nove cene, a oni koji se greju na struju suočavaju se sa brojnim izazovima - ne samo zbog poskupljenja, već i zbog pomeranja granice potrošnje za ulazak u crvenu zonu.
Najjeftinije je, tradicionalno, grejanje na drva, ali je i tu došlo do rasta cena, prenosi "Kamatica".
Centralno grejanje
Toplane u Beogradu su najavile poskupljenje grejanja za 6%, što znači da će račun za stan od 60 kvadratnih metara, koji je do sada iznosio 8.600 dinara, biti oko 9.200 dinara.
Neke toplane nude mogućnost prelaska na obračun prema potrošnji, što može da omogući uštedu. Slična situacija je i u drugim gradovima; u Kruševcu je cena grejanja povećana za 9,4%, a u Leskovcu za 9%. JKP Energetika iz Kragujevca zatražilo je poskupljenje zbog gubitaka, dok u Majdanpeku do kraja godine cene ostaju nepromenjene.
Grejanje na struju
Grejanje na struju, koje je i dalje popularno, suočava se sa značajnim poskupljenjima. Od oktobra, cene prenosa i distribucije električne energije rastu za 10%, odnosno 16%. Ipak, najveći problem za potrošače je spuštanje praga za ulazak u crvenu zonu sa 1.600 kWh na 1.200 kWh mesečno.
Prema ranijoj analizi Agencije za energetiku, za grejanje prosečnog stana od 60 kvadratnih metara tokom sezone potrebno je oko 9.000 kWh, što znači da veliki broj domaćinstava prelazi u najskuplju tarifu. Pojedini stručnjaci procenjuju da bi zbog toga računi mogli da skoče i do 30%.
Ogrev - drva, pelet i ugalj
Prema analizama, drva i dalje predstavljaju najjeftiniji vid grejanja. Iako je i cena drva porasla, ona i dalje ostaju najunosnija opcija. Na primer, u Subotici je kubik drva sa 7.700 dinara skočio na 8.500 dinara. Cene širom Srbije kreću se od 6.000 do 11.000 dinara, u zavisnosti od lokacije. Prosečno domaćinstvo za grejnu sezonu potroši od 5 do 10 kubika.
Grejanje na pelet je drugi najjeftiniji način. Tona peleta košta između 26.000 i 32.000 dinara, a prosečnom domaćinstvu potrebno je od 3 do 7 tona, što znači da je neophodno izdvojiti oko 80.000 dinara.
Ugalj i dalje koristi dobar deo domaćinstava. Cena po toni kreće se od 16.000 do 23.000 dinara. S obzirom na to da je za grejnu sezonu potrebno i do 5 tona, građani za ugalj moraju da izdvoje i do 90.000 dinara.
A šta ćemo sa zagađenjem vazduha?
Iako se i mnogi Evropljani okreću grejanju na drva zbog povećanih životnih troškova, spaljivanjem drveta stvara se mnogo više zagađenja nego sagorevanjem nafte ili plina, uključujući karbon monoksid, azotne okside i metan. Razorne posledice po kvalitet vazduha imaju visoko koncentrisani gasovi i štetne čvrste čestice, kao što je čađ, preneo je "Agrarheute".
"Ništa ne gori prljavije i štetnije za klimu od drveta", upozorio je stručnjak za aerosol Tehnološkog instituta u Karlsruheu Ahim Diter. Naglasio je da je najveći problem kada dim ide direktno u komšijske kuće i ulazi unutra čak i kada su prozori zatvoreni.
Fine čvrste čestice su opasnost po zdravlje, jer njihovim udisanjem nastaju brojna oboljenja kao što su: rak pluća i druga oboljenja disajnih organa, kardiovaskularne bolesti i dijabetes.
Zbog velike potražnje strahuje se da će stradati i šume. Pjer Ibiš s Univerziteta za održivi razvoj Ebersvalde naveo je da korišćenje drveta za grejanje predstavlja veliku opasnost za šume, jer su već pogođene klimatskim promenama i krčenjem. Ističe da ćemo još negativnije delovati na biodiverzitet, zemljište, mikroklimu, a na kraju i globalnu klimu.
Međutim, iako se krivica za zagađenje vazduha uglavnom svaljuje na (siromašnije) stanovništvo koje se greje na manje ekološke načine, već godinama nezavisna naučna istraživanja iz Srbije i inostranstva pokazuju da su primarni izvor čestica PM 2,5 u Srbiji termoelektrane na ugalj, a posebno velike termoelektrane kao što su TENT A i B.
U zavisnosti od procena i korišćenih metoda i modela, brojevi se mogu donekle razlikovati u zavisnosti od studije. Primera radi, istraživanje Joint Research Centre daje donekle drugačije procene udela energetike i domaćinstava, ali osnovna poruka je ista: podaci koje nudi SEPA, a koji su u Srbiji postali opšteprihvaćeni u javnosti, ne reflektuju realnu sliku, prenosi Klima 101.
Izveštaji o kvalitetu vazduha koje izdaje SEPA zapravo su jedini publikovan izvor podataka koji dolazi do zaključka da su u Srbiji dominantni izvor čestičnog zagađenja (PM2,5) individualna ložišta, a ne termoelektrane na ugalj.
Kao rezultat takvog prikaza, i odgovornost za stanje zagađenja, naročito ekstremnog zagađenja vazduha tokom zimskih meseci, na taj način je prekomerno individualizovana.
Neophodno je da donosioci odluka i šira javnost bude najbolje moguće i istinito upoznata sa izvorima zagađenja vazduha, a posebno kada je u pitanju zagađenje PM 2,5 koje predstavlja jedno od najvećih zdravstvenih izazova i opasnosti po naše stanovništvo, piše Klima 101.
Napuštanje neefikasnih vidova grejanja jedna je od glavnih mera koje bi pozitivno uticale na kvalitet vazduha posebno tokom zimskih meseci. Procene Izveštaja o stanju kvaliteta vazduha u Srbiji pokazuju da čak 67% primarne emisije sitnih zagađujućih čestica, PM2,5, poreklo vodi iz toplana snage manje od 50 kW i individualnih ložišta. Međutim, i pored toga stanovnici našeg regiona ostaju u velikoj meri verni starim šporetima na drva, popularnim smederevcima.
Stručnjaci smatraju da bi institucije država trebalo da pomognu stanovnicima da se greju na efikasnije peći koje ispunjavaju standarde eko-dizajna i koje manje zagađuju ili ne zagađuju uopšte.
Izbacivanje peći na drva sa tržišta bi trebalo da se odvija fazno, a finansijska podrška mora da bude prilagođena korisnicima. Primera radi, nekome nije potrebna uopšte, ali zato najugroženiji stanovnici često ne mogu ni da se kvalifikuju za određene programe jer nemaju ni račun u banci ili legalizovanu kuću.
Korišćenje savremenih, efikasnijih peći i kotlova može da smanji količinu ispuštenih zagađujućih materija, a suvo, kvalitetnije drvo za ogrev obezbeđuje čistije sagorevanje.
(EUpravo zato/Kamatica/Klima 101)